Standardowa wysokość lotu, czyli 10-13 km
Zastanawiasz się, na jakiej wysokości latają samoloty? Najczęściej wynosi ona od 10 do 13 km. Wartość ta nie jest jednak przypadkowa. Na takim pułapie panują bowiem warunki, które pozwalają na łatwiejsze przemieszczanie się, a co za tym idzie – zużywanie mniejszej ilości paliwa. Powietrze jest tam rozrzedzone i stawia mniejszy opór, co umożliwia rozwijanie większych prędkości. Poniżej 10 km jest ono za gęste, a powyżej 13 km zawartość tlenu staje się za mała, by silniki mogły pracować poprawnie.
Na tak dużej wysokości można uniknąć również negatywnego wpływu pogody na komfort i bezpieczeństwo lotu. Samoloty najczęściej wznoszą się bowiem ponad chmurami. Jedynie rejsy realizowane na nieco mniejszych pułapach mają to do siebie, że raz na jakiś czas przecinają lekkie obłoki. Zwykle znajdują się one jednak powyżej chmur deszczowych, choć zdarzają się układy burzowe osiągające wysokość kilkunastu kilometrów. Są to bardzo rzadkie sytuacje, które uwzględnia się już na etapie planowania trasy.
Ciekawostka: wysokość ponad 10 km nad poziomem morza sprawia, że samoloty mogą poruszać się bezpiecznie również nad obszarami, na których znajdują się góry. Mimo tego obszar Himalajów jest wyłączony z ruchu lotniczego.
Wysokość lotu samolotów pasażerskich a innych jednostek latających
Samoloty pasażerskie latają zdecydowanie wyżej niż te typowo rekreacyjne. Takie rozwiązanie ma na celu zapobieganie przypadkowym zderzeniom maszyn. Trzeba bowiem pamiętać, że nad miastami regularnie poruszają się helikoptery ratunkowe, a także szybowce i urządzenia używane podczas lotów widokowych czy skoków ze spadochronem. Takie jednostki latają zwykle na wysokości około 3 km. Wartość ta stanowi minimum – niżej często można natrafić na stada ptaków.
Skąd wiadomo, na jakiej wysokości znajduje się samolot?
Samoloty są wyposażane w specjalne systemy, które odczytują aktualne ciśnienie atmosferyczne. To tzw. wysokościomierze ciśnieniowe. Na podstawie uzyskanych informacji obliczają one wysokość, na której obecnie znajduje się maszyna.
Od czego zależy wysokość, na jakiej może lecieć dany samolot?
To, na jakiej wysokości leci samolot, zależy od kilku czynników. Najważniejsze z nich to:
- masa maszyny – cięższe jednostki muszą lecieć niżej. Producenci wskazują optymalny pułap, na który powinien wznosić się dany model samolotu, by zachować najmniejsze spalanie;
- przydzielony poziom lotu – określa się go w oparciu o restrykcyjne zasady i procedury. Najczęściej parzyste pozycje otrzymują maszyny lecące na zachód, a nieparzyste – na wschód. W ten sposób unika się kolizji między samolotami;
- lokalne przepisy dotyczące przestrzeni powietrznej – każdy kraj ma zupełnie inny poziom przejściowy, czyli moment podczas wznoszenia, w którym samolot przełącza się z lokalnego ustawienia wysokościomierza na standardowe parametry ciśnienia. W Europie jest to około 6000-7000 stóp, a w Ameryce – 18000 stóp;
- warunki pogodowe – burze, silny wiatr, turbulencje i inne zjawiska atmosferyczne mogą wymusić zmianę wysokości lotu, aby zapewnić bezpieczeństwo i komfort pasażerów. Wszelkie modyfikacje wcześniejszych ustaleń muszą zostać jednak skonsultowane z kontrolerami odpowiedzialnymi za dany teren;
- zatłoczenie przestrzeni powietrznej – w rejonach o dużym natężeniu ruchu lotniczego (np. nad Europą czy USA) samoloty mogą być zmuszone do utrzymywania innej wysokości niż ta pozwalająca na uzyskanie optymalnego spalania i prędkości. Wszystko po to, by uniknąć zderzeń z innymi maszynami.
Piloci na bieżąco raportują o wszelkich zdarzeniach w trakcie lotu. Przekazują te informacje bezpośrednio do kontrolerów, którzy mają dostęp również do odczytów z komputerów pokładowych. Dzięki temu w razie awarii czy innej nieprzewidzianej sytuacji można szybko ustalić bezpieczny pułap, na który maszyna zacznie się zniżać lub wznosić. Kontrolerzy są również w stanie wyznaczyć lotnisko do lądowania awaryjnego w taki sposób, by samolot nie kolidował z innymi maszynami poruszającymi się planowo.
Poziomy lotów – Flight Levels
Aby uniknąć kolizji samolotów, których trasy się przecinają, stosuje się poziomy lotów – Flight Levels. Są one oznaczane jako FLxxx , gdzie xxx jest dwu- lub trzycyfrową liczbą wskazującą wysokość ciśnieniową w stopach. Na całym świecie obowiązuje ta sama norma, co pozwala zachować jednolitość i spójność raportów.
Kontrolerzy doskonale wiedzą, na jakim poziomie lotu znajduje się dany samolot. Dzięki temu mogą odpowiednio planować dalsze działania i zapobiegać sytuacjom, w którym na jednej wysokości znalazłyby się dwa kolidujące połączenia.
Oprócz tego w lotnictwie obowiązuje też system RVSM – Reduced Vertical Separation Minima. Określa on maksymalną odległość (w pionie), na której mogą mijać się maszyny. Zazwyczaj jest to około 300 m. Wartość ta pozwala na uzyskanie wysokiej przepustowości połączeń przy zachowaniu bezpieczeństwa.
Wysokość na krótkich i długich lotach
Podróżując samolotem regularnie, można zauważyć, że poziomy lotu mają duży związek z długością trasy. Na rejsach trwających nawet kilkanaście godzin ogromne znaczenie ma zminimalizowanie spalania paliwa – po to, by zawartość zbiornika wystarczyła do pokonania co najmniej kilku tysięcy kilometrów bez międzylądowania. Oznacza to, że takie samoloty najczęściej latają bardzo wysoko, na poziomie około 13 km. Na krótszych trasach stosuje się niższe pułapy, czyli nieco ponad 10 km.
To, że wysokość lotu różni się w zależności od trasy, można zaobserwować nawet z okna samolotu. Podczas długich podróży, a więc realizowanych na wysokich poziomach, zwykle nie ma już możliwości obserwowania miast i krajobrazów. Zazwyczaj między maszyną a ziemią znajdują się chmury. Nawet jeśli pogoda jest sprzyjająca, detale stają się już zbyt małe, by móc je dostrzec gołym okiem. Na krótkich rejsach trwających około 2-3 godziny widoki są zupełnie inne. Z samolotów poruszających się niżej można zobaczyć np. charakterystyczny układ ulic wielu europejskich miast
